Een ritueel……

Wat is dat nou weer?

Soms zie ik mensen vragend en fronsend kijken als ik het heb over een ritueel. Iets met koeien knuffelen, tree hugging of Voodoo poppetjes? Misschien is dat het eerste wat bij je opkomt maar ik ben ervan overtuigd dat iedereen rituelen kent in zijn leven, herkenbaarder wellicht en zonder de zweem van zweverigheid die het woord vaak oproept bij mensen. Want hoe breng jij je kinderen ’s avonds naar bed, wat zijn jouw handelingen als je opstaat, hoe gedenken jullie je trouwdag, brandt er een kaarsje bij een overleden dierbare of hoe vieren jullie thuis verjaardagen?

En kijk eens binnen je eigen organisatie? Hoe vieren jullie successen, hoe begroet iedereen elkaar, hoe gaan jullie om met tegenslagen of hoe nemen jullie afscheid van collega’s als die de organisatie verlaten voor een nieuwe uitdaging of met pensioen gaan?

Vorm aan verandering met een ritueel

Toen mijn kinderen nog thuis woonden knutselde ik de avond voor hun verjaardag een feesthoed. ’s Ochtends moest de jarige boven blijven tot alle anderen beneden waren. Beneden was de tafel gedekt, stonden de broodjes in de oven (meestal croissantjes) en werden de cadeautjes verdeeld, wie gaf wat. Als dat geregeld was bracht iemand de jarige de feesthoed en ging snel weer naar beneden om met een cadeautje in de hand samen met de niet-jarigen onder aan de trap te gaan staan zingen. Pas dan mocht de jarige naar beneden komen.

Een klein ritueel maar heel betekenisvol; de jarige wordt ontvangen door de hele familie, de hoed is alleen voor de jarige, iedereen heeft een cadeautje te geven en de croissantjes, die er normaliter alleen in het weekend zijn, zijn er dan ook op een doordeweekse dag.

Met een ritueel geef je betekenis (“jij bent vandaag bijzonder, het is jouw verjaardag”), het geeft verbinding (“wij vieren dat samen, zingen samen voor jou”).

Je vertelt een verhaal met een ritueel (“vanaf het moment dat jij bent geboren zijn er inmiddels zoveel jaren verstreken waarin van alles is gebeurd”), een ritueel helpt ons met de overgang van de ene naar de andere situatie (“er is weer een jaartje bijgekomen, je gaat een volgend levensjaar in en wat zal dat brengen”).

Dit is een klein ritueel, bij een blije gebeurtenis en bij ons thuis.

Een ritueel maakt iets bijzonders van een bepaald moment, van een moment dat gemarkeerd mag worden. Met een ritueel geef je betekenis aan dat ene moment, geef je vorm en inhoud aan verandering door even stil te staan bij die verandering, emoties te doorléven om daarna dóór te gaan met leven. Met een ritueel breng je orde in de chaos die een verandering teweegbrengt, soms is die chaos minimaal, soms immens.

Symbolen

Bij een ritueel maak ik graag gebruik van een symbool, in mijn voorbeeld de feesthoed. Het woord symbool komt van het Griekse woord symballoo en het betekent bijeenbrengen, ontmoeten.

Een symbool geeft houvast en is in sommige situaties troostrijk. 

Je kunt er een persoon of situatie mee karakteriseren, het staat voor de kracht van de persoon of situatie die gemarkeerd wordt. Daarnaast blijft de persoon of de situatie herdacht worden iedere keer als het symbool oppopt.

Het symbool wordt daarmee een betekenisdrager met een brugfunctie tussen het alledaagse en de boodschap die we met het ritueel beogen; het persoonlijk symbool als herinnering aan een persoon of situatie kan namelijk 180 graden gedraaid worden tot een boodschap voor de aanwezigen bij het ritueel, een boodschap voor nu en in de toekomst.